اکنون در سال ۲۰۲۵، کاربرد هوش مصنوعی در پهپاد نه‌تنها پرواز و هدف‌گیری را خودکار کرده، بلکه همکاری گله‌ای، شناسایی هدف، بقا در محیط‌های مملو از جنگ الکترونیک و حتی لجستیک و امداد را نیز متحول ساخته است. ارتش‌های پیشرفته، از ایالات متحده و اروپا گرفته تا آسیایی‌ها، پهپادهای مجهز به هوش مصنوعی را برای اجرای مأموریت‌های حساس و حیاتی به‌کار می‌گیرند.
در این مقاله، با ۱۵ کاربرد مهم و واقعی هوش مصنوعی در پهپاد نظامی، سناریوهای روز جهان، چالش‌ها و چشم‌انداز آینده جنگ‌های هوشمند هوایی آشنا می‌شویم.
پیشرفت پهپادهای نظامی با ورود هوش مصنوعی
تا چند سال پیش، پهپادها اغلب به‌عنوان تجهیزات شناسایی ساده یا ابزار حمله از راه دور، با کنترل انسانی یا برنامه‌های ابتدایی فعالیت می‌کردند. اما از ۲۰۱۷ تا امروز، سه موج فناوری به‌طور موازی باعث جهش بزرگ در قابلیت‌های پهپادهای هوشمند شد:
- در نخستین موجِ کاربرد هوش مصنوعی در پهپاد، قدرت پردازش لبه‌ای (Edge AI) به کمک ماژول‌هایی مانند NVIDIA Orin یا Qualcomm RB5 وارد پهپادهای تاکتیکی کوچک شد. حالا این روبات‌های پرنده می‌توانند الگوریتم‌های پیچیده یادگیری عمیق را روی خود اجرا کنند؛ یعنی برای تشخیص هدف، تصمیم‌گیری یا پرواز نیازی به ارسال داده به مرکز ندارند.
- در موج دوم هوش مصنوعی در پهپاد نظامی، شبکه‌محوری هوشمند باعث شد ارتباط میان پهپادها و سنسورها بدون نقطه شکست مرکزی و با حداقل وابستگی به مرکز فرماندهی برقرار باشد. معماری مش تاکتیکی مانند Lattice Mesh، امکان اتصال ده‌ها و حتی صدها پهپاد را در میدان نبرد، حتی در شرایط اخلال، فراهم کرد.
- سومین موج، معماری باز نرم‌افزاری بود. پروژه‌هایی مانند DARPA OFFSET به استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک اجازه دادند الگوریتم‌های خود را وارد میدان واقعی کنند و یک «فروشگاه نرم‌افزاری تاکتیکی» برای الگوریتم‌ها به‌وجود آمد. به این ترتیب، خلاقیت و نوآوری به قلب صنایع دفاعی راه یافت و پدیده پهپاد جنگی با هوش مصنوعی روزبه‌روز گسترش پیدا کرد.
این سه تحول در استفاده هوش مصنوعی در پهپادها، این ریزپرنده‌ها را از ابزار منفعل و فرمان‌پذیر به بازیگران هوشمند، خودمختار و همکاری‌پذیر تبدیل کرده است. امروز، نقش AI از یک افزونه لوکس به موتور اصلی قدرت دفاعی ارتش‌ها بدل شده است.
هوش مصنوعی و کاربرد پهپادها در سال ۲۰۲۵
اگر بدانید هوش مصنوعی چیست، می‌توانید حدس بزنید که هوش مصنوعی در پهپاد نظامی منجر به چه دستاوردهایی شده و امروزه و در سال 2025، کاربرد هوش مصنوعی در پهپاد جنگی و نظامی به کجا رسیده است؟ در ادامه ۱۵ کاربرد دقیق و واقعی آن را مرور می‌کنیم:
۱. ناوبری خودمختار و اجتناب از موانع
پهپادهای پیشرفته‌ای مانند Skydio X10D به لطف دوربین‌های ۳۶۰ درجه و الگوریتم‌های SLAM، حتی بدون GPS می‌توانند در محیط‌های پیچیده و شلوغ پرواز کنند. این سیستم‌ها، موانع و حتی انسان‌ها را شناسایی می‌کنند، مسیر خود را در لحظه اصلاح می‌کنند و بار شناختی اپراتور را تا ۶۰ درصد کاهش می‌دهند. این قابلیت در ماموریت‌های شهری یا عملیات مخفی حیاتی است.
۲. تشخیص و رهگیری هوشمند اهداف
پهپادهایی نظیر Switchblade 600 با شبکه عصبی داخلی، می‌توانند تانک‌های روسی مانند T-72 را در برد ۴۰ کیلومتر شناسایی و رهگیری کنند. این قابلیت باعث شد ارتش آمریکا سفارش خرید ۹۸۵ میلیون دلاری این پهپادها را ثبت کند.
۳. ادامه مأموریت پس از قطع ارتباط
در عملیات Spiderweb اوکراین، پهپاد مادر پس از قطع لینک توسط سامانه‌های اخلالگر (جمینگ)، با هوش مصنوعی مسیر برگشت و حمله را بازسازی کرد و توانست کوادکوپترهای انتحاری را به اهداف برساند. این قابلیت، بقا و اثربخشی در محیط‌های ضدپهبادی را افزایش می‌دهد.
۴. گله‌های چندعاملی و تاکتیک‌های پویا
پروژه DARPA OFFSET و برنامه Replicator امکان مدیریت همزمان صدها ریزپهپاد را به یک اپراتور می‌دهند. هوش مصنوعی به پهپادها اجازه می‌دهد که به‌صورت جمعی و بدون نیاز به فرمان لحظه‌به‌لحظه، تاکتیک خود را با شرایط میدان نبرد تطبیق دهند (مثلاً برای حمله اشباعی، محاصره یا پوشش سریع منطقه).
۵. همراه وفادار (Loyal Wingman)
پهپادهای MQ-28 Ghost Bat استرالیا و نمونه‌های آمریکایی با «هوش تیمی» در کنار جنگنده‌های سرنشین‌دار پرواز می‌کنند، خطرات را شناسایی می‌کنند، به هواپیماها هشدار داده و حتی مأموریت‌های پیچیده مانند شلیک موشک را بدون دخالت مستقیم انسان انجام می‌دهند.
۶. جنگ الکترونیک شناختی
هوش مصنوعی در برنامه DARPA BLADE، طیف رادیویی دشمن را در لحظه تحلیل می‌کند و الگوی اخلال (جمینگ) خود را به‌طور هوشمند تغییر می‌دهد. این کاربرد هوش مصنوعی در پهپاد نظامی، قدرت بقا و اختلال در سامانه‌های دشمن را به شدت افزایش داده است.
۷. لجستیک و تدارکات هوشمند
پهپادهای لجستیکی مانند Voly و TRV-150 روزانه ده‌ها بار تجهیزات و مهمات را به ناوها یا نیروهای خط مقدم می‌رسانند. این سامانه‌ها با هوش مصنوعی مسیر بهینه، زمان‌بندی و حتی اولویت بار را انتخاب می‌کنند تا کمترین ریسک و بیشترین سرعت تأمین برقرار شود.
۸. حمل بار سنگین در تئاتر عملیات
یک نمونه مهم از استفاده‌ی هوش مصنوعی در پهپاد نظامی، پهپاد Kaman KARGO است که در پاییز ۲۰۲۴ توانست کانتینر ۱۳۶ کیلوگرمی را تا برد ۵۶۰ کیلومتر حمل و با استفاده از AI، مسیر را بر اساس باد و تهدیدهای الکترونیکی اصلاح کند. این توانمندی، راه را برای انتقال تدارکات سنگین و حتی تجهیزات امداد در مناطق دورافتاده باز می‌کند.
چت جی پی تی فارسی هوشا یک دستیار هوشمند فارسی‌زبان مبتنی بر هوش مصنوعی است که به سؤالات تخصصی و عمومی کاربران پاسخ می‌دهد. با استفاده از هوشا می‌توانید اطلاعات مفیدی درباره کاربردهای هوش مصنوعی در پهپادهای نظامی، فناوری‌های نوین و تحولات دفاعی روز به دست آورید. در ویدیوی زیر این ابزار کاربردی را معرفی کرده‌ایم.
۹. شبکه مش تاکتیکی و رله داده
Lattice Mesh اندریل این امکان را فراهم می‌کند که ده‌ها پهپاد داده‌ها را میان خود پخش کنند، بدون آنکه اگر یکی از آن‌ها از دسترس خارج شد، ارتباط شبکه مختل شود. این سیستم با API باز به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد فناوری خود را مستقیماً روی پهپادها اجرا کنند.
۱۰. ارزیابی بلادرنگ خسارت نبرد (BDA)
با استفاده از دوربین‌های ویژه و بینایی عمیق، پهپادها می‌توانند کمتر از ۲ دقیقه پس از حمله، میزان آسیب، محل نیازمند تعمیر یا نقاط ضعف دشمن را گزارش و نقشه‌برداری کنند؛ این سرعت که فقط با کاربرد هوش مصنوعی در پهپاد ممکن خواهد بود، دقت تصمیمات فرماندهان را چند برابر کرده است.
۱۱. کشف و خنثی‌سازی مین‌ها
سامانه SpotlightAI در اوکراین با پهپادهای هوشمند، تاکنون ۳,۱۳۵ هکتار را اسکن و بیش از ۶,۱۵۱ مین زمینی را شناسایی کرده است. در دریا هم Thales MMCM مین‌های شناور را با پهپادهای سطحی پیدا و خنثی می‌کند.
۱۲. خودایفایی در محیط جمینگ
سیستم‌های Auterion با یادگیری تقویتی، مسیر حمله به اهداف مهم مانند تانک را حتی در شرایط جمینگ GPS بهینه می‌کنند. نتیجه این بوده که با این کاربرد هوش مصنوعی در پهپاد نظامی، نرخ موفقیت حملات هوشمند در شرایط اخلال ۲۵ درصد بیشتر شده است.
۱۳. دفاع نقطه‌ای لیزری علیه پهپاد دشمن
لیزرهای دریایی جدید با پشتیبانی AI می‌توانند در کمتر از ۳ ثانیه مسیر، سرعت و ارتفاع پهپاد دشمن را تشخیص دهند و با دقت بسیار بالا، هدف را ساقط کنند. در آزمایش ژانویه ۲۰۲۵، ۵ هدف مهاجم در چند دقیقه رهگیری و نابود شد.
۱۴. پایش مرز و هشدار نفوذ
پهپادهای ارتش هند با دید حرارتی و شبانه، توانسته‌اند با دقت ۹۲ درصدی نفوذ شبانه به مرزها را شناسایی و تیم‌های واکنش سریع را به موقع هدایت کنند. این فناوری‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین انواع کاربرد هوش مصنوعی در پهپاد، اکنون در بسیاری از مرزهای حساس دنیا به‌کار می‌رود.
۱۵. تخلیه پزشکی (CASEVAC) بدون خدمه
پهپاد سنگین T-650 مجهز به کپسول برانکارد تا ۳۰۰ کیلوگرم مصدوم را از خطوط مقدم خارج می‌کند. این سامانه به کمک هوش مصنوعی بهترین مسیر، نقطه فرود و زمان‌بندی عملیات نجات را بدون نیاز به خلبان انسانی انجام می‌دهد و ریسک تلفات ثانویه را به‌طور محسوسی کاهش داده است.
جدول زیر، کاربردها و توضیحات مختصر هرکدام از استفاده‌های هوش مصنوعی در پهپاد نظامی که در بالا گفتیم را نشان می‌دهد:
| کاربرد پهپاد نظامی با AI | توضیح مختصر و نمونه |
| ناوبری خودمختار و اجتناب از موانع | پرواز بدون GPS، تشخیص و اصلاح مسیر (Skydio X10D) |
| تشخیص و رهگیری هوشمند اهداف | شناسایی تانک در برد بالا (Switchblade 600) |
| ادامه مأموریت بعد از قطع ارتباط | بازسازی مسیر و حمله پس از جمینگ (Spiderweb اوکراین) |
| گله‌های چندعاملی و تاکتیک پویا | کنترل صدها پهپاد با هوش جمعی (DARPA OFFSET) |
| همراه وفادار (Loyal Wingman) | پرواز تیمی با جنگنده‌ها، شلیک خودکار موشک (MQ-28 Ghost Bat) |
| جنگ الکترونیک شناختی | تحلیل و تغییر الگوی جمینگ (DARPA BLADE) |
| لجستیک و تدارکات هوشمند | حمل بار، انتخاب مسیر و اولویت بار (Voly, TRV-150) |
| حمل بار سنگین در عملیات | حمل کانتینر ۱۳۶ کیلوگرمی تا ۵۶۰ کیلومتر (Kaman KARGO) |
| شبکه مش تاکتیکی و رله داده | ارتباط پایدار بدون نقطه شکست (Lattice Mesh) |
| ارزیابی بلادرنگ خسارت نبرد (BDA) | تحلیل سریع خسارت و ارسال نقشه تعمیر (DARPA–USAF) |
| کشف و خنثی‌سازی مین | اسکن ۳۱۳۵ هکتار و کشف ۶۱۵۱ مین (SpotlightAI اوکراین) |
| خودایفایی در محیط جمینگ | حفظ مسیر و موفقیت حمله زیر اخلال GPS Auterion |
| دفاع نقطه‌ای لیزری | رهگیری و انهدام پهپاد دشمن در زیر ۳ ثانیه (NPS Navy Laser) |
| پایش مرز و هشدار نفوذ | تشخیص نفوذ شبانه با دقت ۹۲ درصد (پهپادهای ارتش هند) |
| تخلیه پزشکی بدون خدمه | حمل مصدوم ۳۰۰ کیلوگرمی، انتخاب مسیر هوشمند (T-650) |
آینده جنگ پهپادی
در آینده‌ای بسیار نزدیک، ادغام هوش مصنوعی در پهپاد نظامی و با موتورهای کم‌صدای الکتریکی، حسگرهای چندطیفی و شبکه‌های 5G و ماهواره‌ای، باعث می‌شود که عملیات‌های هوایی از «یک بُعد» به «نبرد چندلایه و همه‌حوزه‌ای» تبدیل شوند. گله‌های هزاران پهپاد ارزان و هوشمند، جنگنده‌های بدون سرنشین با همکاری تیمی و ربات‌های لجستیکی و امدادی، در یک اکوسیستم به‌هم پیوسته و واکنش‌گر عمل خواهند کرد.
البته چالش‌هایی مانند حملات data poisoning، رقابت تسلیحاتی ارزان و مسئله اخلاقی در سلاح‌های خودمختار، نیازمند نظارت بین‌المللی و تدوین استانداردهای شفاف هستند. رقابت تسلیحاتی با پهپادهای هوشمند در حال جهانی‌شدن است؛ اما تنها ارتش‌هایی که هم بر نوآوری فنی و هم بر حکمرانی مسئولانه سرمایه‌گذاری کنند، برتری پایدار خواهند داشت.
جمع‌بندی
کاربرد هوش مصنوعی در پهپاد نظامی در سال ۲۰۲۵، پهپادهای نظامی را به ابرابزارهای هوشمند، خودمختار و همکاری‌پذیر تبدیل کرده است. از شناسایی و رهگیری هدف تا لجستیک، نجات جان انسان‌ها، و حتی دفاع نقطه‌ای، AI قلب تپنده تحولات این صنعت است. آینده نبردها به میدان‌های دیجیتال و هوشمند منتقل شده و تنها ارتش‌هایی که این موج فناوری را به فرصت و توانمندی واقعی تبدیل کنند، در عرصه دفاع و امنیت جهان آینده برتری خواهند داشت.
آیا هوش مصنوعی در پهپادهای نظامی می‌تواند تصمیم به شلیک یا کشتن انسان بگیرد؟
از نظر فنی، هوش مصنوعی در برخی پهپادهای جنگی توانایی تشخیص هدف، ردیابی و حتی شلیک خودکار را دارد (مانند سیستم‌های خودایفای رزمی). اما از نظر حقوق بین‌الملل و اخلاق نظامی، تصمیم نهایی برای حمله مرگبار باید توسط انسان گرفته شود؛ این اصل با عنوان معیار انسان در حلقه (Human-in-the-loop) شناخته می‌شود. البته کشورهایی مانند چین و روسیه در حال آزمایش سامانه‌های بدون حلقه انسانی هستند، که باعث نگرانی‌های جهانی شده است.
آیا پهپادهای مجهز به هوش مصنوعی قابلیت مقابله با تهدیدات سایبری را دارند؟
بله، برخی سیستم‌های AI در پهپادها برای تشخیص نفوذ سایبری، حملات داده‌سمی (data poisoning) یا حتی تغییر در مسیرهای ارتباطی طراحی شده‌اند. این پهپادها با استفاده از الگوریتم‌های امنیتی تقویتی و رفتارشناسی، در صورت شناسایی تهدید، می‌توانند خود را از شبکه قطع کرده، به حالت امن بازگردند یا مسیر عملیات را تغییر دهند. به‌طور مثال، برنامه‌های امنیتی DARPA روی دفاع دیجیتال هوشمند تمرکز دارند.
آیا ارتش‌های کوچک یا کشورهای در حال توسعه هم می‌توانند از هوش مصنوعی در پهپادها استفاده کنند؟
بله، امروزه با کاهش قیمت سخت‌افزارهای AI (مثل بردهای NVIDIA Jetson) و متن‌باز شدن برخی نرم‌افزارهای کنترل پرواز (مانند PX4)، حتی کشورها یا گروه‌های کوچک می‌توانند از AI در پهپاد بهره‌برداری کنند. البته کاربرد آن‌ها بیشتر در ماموریت‌های شناسایی، دیده‌بانی و جنگ‌های نامتقارن است تا حملات پیچیده. این موضوع باعث ایجاد رقابت تسلیحاتی نامتقارن در سطح جهان شده که نیازمند نظارت بین‌المللی است.
جنگ سایبری و حملات هوشمند چیست؟
در یک آزمایش، هوش مصنوعی کلاود از پسِ مدیریت یک فروشگاه برنیامد
فناوری، داده و هوش مصنوعی؛ سه اهرم آبزنا برای تحول در صنعت دارو
رونمایی گوگل از اپلیکیشن «داپل»؛ لباسها را مجازی پرو کنید