استفاده از هوش مصنوعی در شبیه‌سازی و آموزش نظامی

امروزه، هوش مصنوعی انقلابی در شیوه آموزش و شبیه‌سازی نظامی ایجاد کرده است؛ از میدان‌های نبرد مجازی گرفته تا تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای. با کمک این فناوری، نیروهای نظامی می‌توانند بدون ریسک، آموزش‌های پیچیده و واقع‌گرایانه ببینند.در این مقاله، با نقش هوش مصنوعی در آموزش نظامی و ارتقاء توانمندی‌های نیروهای نظامی آشنا می‌شوید.

هوش مصنوعی چگونه آموزش نظامی را متحول می‌کند؟

هوش مصنوعی در آموزش نظامی چند تغییر بزرگ را ایجاد کرده که مهم‌ترین آن‌ها «یادگیری تطبیقی» است. در روش‌های سنتی، همه فراگیران یک مدل آموزشی ثابت داشتند. اما اکنون سیستم‌هایی مانند پلتفرم MARi در نیروی دریایی آمریکا، رفتار هر فرد را در حین آموزش تحلیل می‌کنند و محتوای آموزشی بعدی را متناسب با نیازهای شخصی پیشنهاد می‌دهند. این یعنی اگر یک ملوان یا سرباز در بخشی ضعیف‌تر باشد، آموزش‌های بیشتری در همان بخش دریافت می‌کند و نقاط قوتش تقویت می‌شود.

یکی دیگر از مزیت‌های هوش مصنوعی در آموزش نظامی، امکان ایجاد حریفان هوشمند در سناریوهای شبیه‌سازی است. مثلاً در پروژه DARPA ACE، الگوریتم‌های یادگیری تقویتی روی جنگنده‌ای به نام X-62 VISTA آموزش دیدند تا رفتارهای مختلف خلبانان انسانی را تقلید و مقابله کنند. این کار باعث شد تمرین‌های هوایی بسیار واقعی‌تر و چالشی‌تر شود.

همچنین، با استفاده از شبیه‌سازی نظامی با AI می‌توان سناریوهای آموزشی را به‌صورت خودکار تولید کرد. مثلا آزمایشگاه جانز هاپکینز سامانه‌ای به نام Generative Wargaming ساخته که زمان لازم برای طراحی و داوری سناریوها را تا ۷۰ درصد کاهش داده است. این یعنی ارتش‌ها می‌توانند در مدت کوتاه، صدها سناریوی متنوع و واقعی را برای تمرین آماده کنند.

در نهایت، فناوری‌هایی مانند واقعیت افزوده (AR) امکان ارائه بازخورد بلادرنگ و چندحسی را به دانشجویان نظامی می‌دهند. شرکت Red 6 فناوری واقعیت افزوده‌ای طراحی کرده که به دانشجوی خلبانی اجازه می‌دهد بدون خطر و هزینه‌های واقعی، در آسمان با تهدیدات مختلف روبرو شود و تاکتیک‌های پرمخاطره را تمرین کند.

هوش مصنوعی در جنگ

شبیه‌سازی نظامی با هوش مصنوعی؛ واقعیت یا تخیل؟

اگر بدانید هوش مصنوعی چیست، می‌توانید حدس بزنید که امروزه، فناوری شبیه‌سازی مبتنی بر هوش مصنوعی به قدری پیشرفت کرده که مرز بین میدان واقعی و دنیای مجازی تقریباً از میان رفته است. ترکیب محیط‌های زنده، مجازی و سازنده (Live-Virtual-Constructive یا LVC) باعث شده نیروهای نظامی بتوانند تمرین‌هایی انجام دهند که پیش‌تر فقط در میدان جنگ واقعی ممکن بود. شرکت HII آمریکا با بهره‌گیری از یادگیری عمیق، دشمنان مجازی ایجاد می‌کند که می‌توانند به طور خودکار به تاکتیک‌های یگان تمرین‌دهنده واکنش نشان دهند و سطح چالش تمرین را همواره بالا نگه دارند.

در همین راستا، ناتو پروژه Gladiator را در بحث هوش مصنوعی در آموزش نظامی راه‌اندازی کرده که هدف آن یکپارچه‌سازی سناریوهای پیچیده چندحوزه‌ای و هوش مصنوعی در مراکز آموزشی سراسر اروپاست. این پروژه‌ها ثابت می‌کنند شبیه‌سازی‌های هوشمند امروزه نه‌تنها کاملاً واقعی هستند، بلکه بخش جدانشدنی آموزش مشترک نظامی به‌شمار می‌روند.

ارتش آمریکا هم با اجرای پروژه محیط آموزشی ترکیبی (STE) و قابلیت One World Terrain توانسته نسخه سه‌بعدی و بسیار دقیق از زمین، شهرها و مناطق عملیاتی بسازد. این داده‌ها برای تمام شبیه‌سازها و آموزشگاه‌های ارتش به اشتراک گذاشته می‌شوند تا سربازان بتوانند هر نقطه جهان را به صورت مجازی تجربه کنند.

دستیار کارشناس تکنولوژی هوشا، همراهی تخصصی برای پاسخ به هر پرسش فنی شما در زمینه ابزارها، نرم‌افزارها و سیستم‌های دیجیتال است. با استفاده از این دستیار هوشمند، می‌توانید اطلاعات دقیقی درباره به‌کارگیری هوش مصنوعی در آموزش نظامی به دست آورید. در ویدیوی زیر آن را معرفی کرده‌ایم:

فناوری‌های برتر در آموزش نظامی مدرن

در حال حاضر در حوزه هوش مصنوعی در آموزش نظامی، چند فناوری کلیدی مورد استفاده قرار می‌گیرند که هرکدام نقش مهمی در بهبود کیفیت آموزش دارند:

• One World Terrain + STE: این سیستم می‌تواند مدل سه‌بعدی و واقعی هر نقطه زمین را بسازد و برای آموزش عملیاتی در اختیار نیروها قرار دهد. ارتش آمریکا از این فناوری برای ساخت میدان‌های مجازی با فیزیک و جغرافیای واقعی استفاده می‌کند.
• واقعیت افزوده پروازی (ATARS): با این فناوری، دانشجوی خلبانی می‌تواند در کابین هواپیمای واقعی، دشمنان مجازی یا تهدیدات را ببیند و با آن‌ها مقابله کند؛ بدون آن‌که خطری برای او وجود داشته باشد.
• هوش مصنوعی سناریوساز (Generative AI): این سامانه‌ها می‌توانند سناریوهای متنوع و حتی شخصیت‌های دشمن مجازی را در چند ثانیه بسازند و تمرین‌ها را شخصی‌سازی کنند.
• LVC تطبیقی مبتنی بر AI: این فناوری، واحدهای نظامی واقعی را با شبیه‌سازها و دشمنان مصنوعی در یک محیط مشترک قرار می‌دهد تا تمرین‌ها شبیه‌تر به میدان واقعی باشند.
• شبیه‌سازهای پزشکی هوشمند: مانکن‌هایی که به شکل سرباز یا بیمار واقعی طراحی شده‌اند و می‌توانند به درمان‌ها یا جراحت‌ها به‌صورت طبیعی واکنش نشان دهند و آموزش پزشکی را واقعی‌تر کنند.

جدول زیر نمونه‌هایی از این فناوری‌های هوش مصنوعی در آموزش نظامی را با کارکرد کلیدی و محل استقرار نشان می‌دهد:

فناوری	کارکرد کلیدی	نمونه استقرار / پروژه
One World Terrain + STE	تولید خودکار مدل سه‌بعدی و زمین واقعی	ارتش آمریکا (۲۰۲۵)
واقعیت افزوده پروازی	نمایش دشمن مجازی در محیط واقعی پرواز	Red 6 / F-16، T-38
GenAI سناریوساز	ساخت سناریو و شخصیت در چند ثانیه	APL Wargaming
LVC تطبیقی مبتنی بر AI	اتصال واحد واقعی و دشمن مجازی	HII LVC ناوگان سطحی
شبیه‌ساز پزشکی هوشمند	مانکن با فیزیولوژی پویا و واقعی	DHA Simulation Expo

کاربردهای هوش مصنوعی در آموزش نیروهای نظامی

کاربرد هوش مصنوعی در آموزش نظامی بسیار گسترده است و بخش‌های مختلفی را شامل می‌شود. در آموزش مهارت‌های فردی، سیستم‌های بینایی کامپیوتری می‌توانند عملکرد تیرانداز را در میادین تیر مجازی ثبت و تجزیه و تحلیل کنند. این سیستم‌ها نقاط ضعف هر فرد را شناسایی کرده و راهکارهای بهبود را به طور دقیق پیشنهاد می‌دهند.

در تمرین‌های گروهی و مشترک، فناوری LVC همراه با الگوریتم‌های هوشمند، دشمن مجازی را طوری برنامه‌ریزی می‌کند که هر بار تاکتیک‌های جدیدی اجرا کند و تمرین هیچ‌گاه یکنواخت نباشد. این موضوع باعث رشد توانایی تصمیم‌گیری و عکس‌العمل سریع گروه‌های نظامی می‌شود.

یکی دیگر از کاربردهای جالب AI، آموزش زبان و فرهنگ عملیاتی است. مثلاً برنامه TRAVELER در نیروی هوایی آمریکا از مدل‌های زبانی پیشرفته استفاده می‌کند تا مکالمه میدانی با گویش محلی را شبیه‌سازی کند و به سرعت، اشتباهات تلفظ را اصلاح نماید.

در آزمایش تاکتیک‌ها و دکترین‌های جدید نیز AI نقش مهمی دارد. طرح DARPA Gamebreaker از هوش مصنوعی در آموزش نظامی برای بررسی سناریوها و پیدا کردن نقاط ضعف احتمالی در دکترین نظامی استفاده می‌کند؛ به این صورت فرماندهان می‌توانند قبل از مواجهه واقعی، استراتژی‌های خود را اصلاح کنند.

نمونه‌هایی از پیاده‌سازی هوش مصنوعی در آموزش ارتش

در سال‌های اخیر، ارتش‌های مختلف جهان نمونه‌های جالبی از استفاده موفق هوش مصنوعی در آموزش ارائه کرده‌اند. مثلاً در رزمایش Red Guardian 24 نیروی دریایی آمریکا، از یک سامانه LVC مبتنی بر AI برای ترکیب داده‌های واقعی سونار و دشمنان مجازی استفاده شد و تیم‌های ضدزیردریایی بدون نیاز به حضور در میدان جنگ واقعی آموزش دیدند.

در نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا، شرکت‌های QinetiQ و BAE یک سناریوی آموزشی را برای خدمه ناو هواپیمابر و ناوشکن در یک محیط مجازی اجرا کردند؛ به این ترتیب، کل تیم بدون خروج از بندر، عملیات مشترک را تمرین کردند.

در آموزش استتار و پنهان‌کاری سربازان آمریکایی، پایگاه‌هایی مثل فورت جکسون از پهپادهای شناسایی برای شبیه‌سازی دید دشمن و ارزیابی کیفیت پنهان‌سازی استفاده می‌کنند. این روش‌ها کمک می‌کنند سربازان بتوانند شرایط واقعی میدان نبرد را بهتر درک و تجربه کنند.

در مرکز آموزش CIAT نیروی دریایی در ژاپن، ماژول‌های AI به سرعت سناریوهای حمله موشکی واقعی را به درسنامه‌های آموزشی تبدیل می‌کنند تا واکنش تیم‌ها به تهدیدات جدید در کوتاه‌ترین زمان ممکن تمرین شود.

در اسرائیل نیز صنایع هوافضا (IAI) پلتفرمی ساخته‌اند که میدان نبرد چندلایه را شبیه‌سازی می‌کند و دشمنان خودمختار مجازی را برای تمرین خلبانان و دفاع هوایی به کار می‌برد.

چالش‌ها و محدودیت‌های آموزش نظامی مبتنی بر هوش مصنوعی

با وجود همه پیشرفت‌ها، آموزش نظامی مبتنی بر هوش مصنوعی با چالش‌های جدی روبروست. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات هوش مصنوعی در آموزش نظامی، کمبود داده‌های واقعی و دقیق میدان نبرد است. شبیه‌سازی‌ها اگر بر پایه داده‌های ناقص یا غیردقیق ساخته شوند، ممکن است تاکتیک‌های نادرست را در ذهن نیروها نهادینه کنند.

دومین چالش، اعتمادپذیری و اعتبار AI است. رفتار غیرمنتظره یا بیش از حد تخیلی دشمنان مجازی ممکن است باعث شود نیروها به جای تمرین واقع‌گرایانه، به اشتباهات جدی عادت کنند. برای حل این مشکل، معمولاً یک داور انسانی بر همه سناریوها نظارت می‌کند.

امنیت سایبری نیز اهمیت بالایی دارد. اگر سناریوها یا داده‌های آموزشی توسط مهاجمان سایبری دستکاری شود، ممکن است آموزش به‌کلی منحرف یا حتی آسیب‌زا شود. پروژه‌هایی مثل GARD در دارپا به دنبال مقاوم‌سازی الگوریتم‌ها در برابر این تهدیدات هستند.

هزینه و زیرساخت هم یک چالش جدی است. شبیه‌سازهای پیشرفته و محیط‌های چندکاربره، به سخت‌افزار و پهنای باند بالا نیاز دارند که برای برخی کشورها یا نیروهای کوچکتر تأمین آن مشکل است. این گروه‌ها معمولاً از ابر آموزش اشتراکی یا خدمات ابری ناتو استفاده می‌کنند.

در نهایت، بُعد انسانی و اخلاقی نباید فراموش شود. هرچه هوش مصنوعی جای مدرس و مربی انسانی را بگیرد، خطر کاهش تجربه میدانی و حس واقعی از میدان جنگ بیشتر می‌شود. برای همین، کمیته‌های اخلاق شبیه‌سازی در رویدادهای نظامی بزرگ مانند I/ITSEC همواره بر توازن بین فناوری و تجربه انسانی تأکید دارند.

جمع‌بندی

هوش مصنوعی در سال‌های اخیر آموزش نظامی را وارد مرحله‌ای کاملاً جدید کرده است؛ مرحله‌ای که در آن سرعت یادگیری، دقت تمرین و امکان تجربه سناریوهای واقعی و خطرناک، به شکلی ایمن و کم‌هزینه فراهم آمده است. با این وجود، باید توجه داشت که اتکای بیش از حد به فناوری و الگوریتم، بدون نظارت انسانی، می‌تواند به مشکلاتی جدی منجر شود. آینده موفق آموزش نظامی در تلفیق هوشمندانه نوآوری‌های فنی و چارچوب‌های اخلاقی و انسانی است. اگر این توازن برای هوش مصنوعی در آموزش نظامی رعایت شود، AI نه تنها آموزش نظامی را بهینه می‌کند، بلکه قدرت بازدارندگی و آمادگی دفاعی کشورها را به سطحی بی‌سابقه ارتقا می‌دهد.